Архив за месяц: Апрель 2025

Фикр

КИТОБ ЎҚИШ – МИЯ УЧУН “СПОРТЗАЛ”

Китоб ўқиш – мия учун ҳақиқий “спорт зал”дир. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, китоб мутолааси инсоннинг хотирасини мустаҳкамлайди, стрессни камайтиради ва ижодий фикрлашни ривожлантиради. Ҳар қанча фойдали бўлмасин, китоб ўқишнинг ҳам ижобий ва салбий жиҳатлари бор. Аминманки, аксарият одамлар мутолаанинг салбий тарафлари ҳақида эшитишмаган.

Бир неча кунлик китоб ўқиш вақтида миянинг кўплаб функциялари фаоллашади, бу эса диққатни жамлаш ва хотирани мустаҳкамлашга ёрдам беради. Айниқса, фантастик ёки детектив китобларни ўқиш мантиқий фикрлаш ва муаммоларни ҳал қилиш қобилиятини ривожлантиради.

Олимларнинг фикрига кўра, китоб ўқиш стресс даражасини 68% гача камайтириши мумкин экан. Чунки, мутолаа сонияларида инсон муаммоларидан чалғийди, тасаввур оламига шўнғийди ва ички хотиржамлик ҳис қилади. Онг остида тўпланиб бораётган жумлалар сўз бойлигини оширади ва фикр билдириш қобилияти ўстиради. Одамларнинг нутқига қараб, кўп китоб ўқиган кишиларни фарқлай олиш мумкин. Уларнинг луғат бойлиги кенгроқ бўлади ва мураккаб фикрларни аниқ, осон йўл билан тушунтира олади. Бу эса иш ёки кундалик ҳаётда жуда катта устунликка эга бўлиш имкони, демакдир.

Энг муҳим фойдаси шундаки, кўзларни телефон экранига “тиқилиб” қолишдек зарарлашдан асрайди. Уйқу сифатини яхшилайди. Шунинг учун ҳам устоз-мураббийлар ётишдан олдин бадиий китоб мутолаасини бежизга тавсия қилишмайди.

Мутолаанинг шу каби ижобий тарафлари бўлишига қарамай, зиён етказиши ҳам мумкин. Аммо, бу сизнинг қай тарзда китоб ўқишингизга ҳам боғлиқ. Яъни, узоқ вақт давомида нотўғри ёритишда ёки телефондан ўқиш кўз мушакларини зўриқтиради ва кўриш қобилиятини пасайтириши мумкин. Унинг яна бир зарари шуки ҳаракатсизлик ва орқа мия қисмида муаммоларни келтириб чиқаради. Масалан, бел оғриғи, бўйин мушакларининг зўриқиши ва умуртқа поғонаси шаклланиши ва ҳоказо. Шунинг учун ҳар 30-40 дақиқада танаффус қилиб, чўзилиш машқларини бажариш билан танани қийнашнинг олдини олиш муҳим.

Баъзи одамлар китоб ўқишга эринишади, бироқ, атрофимизда шундай кишилар борки, ҳаддан ортиқ китобга берилиб кетган ва реал ҳаётда одамлар билан мулоқот қилишдан қочиб, ёлғизликка мойил бўлиб қолишади. Бу ҳолатда: Энг яхши усул — мувозанатни сақлаш!

Юқорида таъкидланганидек, китоб ўқишдан фақат ва фақат фойда олиш ўзингизнинг қўлингизда. Бир финжой қаҳва ва ёруғ хонада мазза қилиб, китоб ўқишга нима етсин, тўғрими?

Шундай экан, ўқинг, ўрганинг ва китоблар орқали янги дунёларни кашф қилинг!

Дилрабо Убайдова, 

Бухоро Педагогика институти 

ўқитувчиси.

Jarayon

“Она уйи”-Она ва бола учун янги таянч нуқта

Она ва бола саломатлигини назорат қилиш, ижтимоий ҳимояга муҳтож оналарга ёрдам кўрсатиш мақсадида мамлакатимизнинг турли вилоятларида “Она уйи“ ресурс маркази ташкил этилмоқда. Хусусан, Бухоро вилоятида ҳам шу мақсадга йўналтирилган ижтимоий марказ иш бошлади. Batafsil “Она уйи”-Она ва бола учун янги таянч нуқта →

Dolzarb mavzu

ҚОЗОНЛАБ СОТИЛАЁТГАН САРАТОН

Бугун бозорга тушсангиз турли ишлаб чиқарувчилар таклиф қилаётган ҳилма -ҳил қозонларга кўзингиз тушади.

Кеча бозорга тушиб, жудаям арзон сотилаётган алюмин қозонларга кўзим тушди. Нима қилибди? Арзонгинаку! дерсиз. Бироқ, алюмин қозоннинг саломатлик учун қанчалик хавф туғдиришини биласизми? Агар қозон анодланмаган яъни махсус қопламали бўлмаса унда мутлақо овқат пишириб бўлмайди.

Анодланган алюмин қозоннинг сирти ялтираб турмайди. Хира- ўрисча қилиб айтганда “матовый” тус олади. Бозордаги аксарият алюмин қозонларда эса бу қоплама йўқ. Ялтираб ётибди.

Ялтироқ алюмин қозонларда тайёрланадиган таомлар келтириб чиқарадиган касалликлар хақида эшитганмисиз?

Анодланмаган алюмин қозондан фойдаланиш инсон саломатлигига салбий таъсир қилади. Бунинг асосий сабаби – алюминнинг таомга чиқиб кетиши ва организмга тушишидир. Қуйида шунинг эҳтимолий оқибатларини санаб ўтаман.

 

1. Нерв тизимига таъсири

Алюмин мияда тўпланиб, Алцгеймер касаллиги ва бошқа когнитив бузилишлар хавфини оширади.

Ҳаддан ташқари алюмин таъсири хотира пасайиши ва диққатсизликка олиб келади.

 

2. Ичак-ошқозон тизимига зарари

Алюмин ошқозон шиллиқ қаватини шикастлаб, гастрит ва ошқозон яраси, сўнг ошқозон ракини келтириб чиқаради.

Овқат ҳазм қилиш жараёнига таъсир қилиб, ич қотиши ёки диарея (ичкилик) келтириб чиқариши мумкин.

3. Буйракларга зарари

Алюмин буйрак орқали чиқарилади, лекин буйрак етишмовчилиги бўлган одамларда у организмда тўпланиб, захарли таъсир кўрсатади.

4. Иммунитет тизимига таъсири

Алюмин ортиқча миқдорда тўпланса, иммунитет тизимига таъсир қилиб, аутоиммун касалликлар хавфини ошириши мумкин.

5. Суюқлик ва минерал мувозанатини бузиши

Алюмин кальцийнинг сўрилишини пасайтириб, суяклар мўртлашиши ва остеопорозга олиб келади.

Алюмин қозон ва онкология ўртасидаги боғлиқлик ҳақида турли тадқиқотлар ўтказилган.

Алюмин ва онкология ўртасидаги эҳтимолий боғлиқликлар:

1. Ҳужайраларнинг зарарланиши

Алюмин оксидловчи стрессни ошириб, ҳужайраларга зарар етказиши мумкин. Бу ҳолат ДНК мутацияларига сабаб бўлиши ва онкологик жараённи тезлаштириши мумкин.

2. Бўғим ва гипоталамус касалликлари

Алюмин баъзи тадқиқотларда гипоталамус ва кўкрак бези тўқималарида тўпланиши аниқланган. Айрим олимлар бу ҳолат кўкрак бези саратон хавфини ошириши мумкин деб тахмин қилишади.

3. Эстроген таъсир

Алюмин гормонлар мувозанатига таъсир қилади ва шу йўл билан гормонал онкология (масалан, кўкрак бези саратони) хавфини оширади.

4. Ҳарорат ва кислотали озиқ-овқат билан реакция

Иcсиқ ва кислотали озиқ-овқатлар (помидор, лимон, уксусли маҳсулотлар) алюмин қозонда пиширилганда, металл кўпроқ ажралиб чиқиши ва овқат орқали организмга тушиши мумкин….

Мен алюмин қозон сотаётган бешта харидордан “қозонлар анодлангагми, сертификати борми?” деган саволни бердим. Бироқ бешаласи ҳам “арзон қозонда сертификат бўлмайди” деган жавобни беришди. Одамлар эса ўша қозонларни харид қилишяпди.

Улар болалари, невараларига таом пишириб беришади ва ўзлари билиб, билмаган холда яқинларини захарлашларини билишармикан?

Ривожланган давлатларда қозон ва унинг ўрнини босувчи идишлар фақат зангламайдиган пўлатдан ишлаб чиқарилади. Кўп таомлар сирланган яъни эмал сиртли идишларда тайёрланади. Чунки зангламайдиган пўлат ва сирли идишлар максимал даражада соглиқ учун бехатардир.

Ўзимизда эса, ота боболаримиз азалдан чўян қозонларни танлашган. Сабаби

Чўян қозон (чўяндан ясалган қозон) бир нечта муҳим афзалликларга эга:

1. Иссиқликни яхши ушлаб туради – Чўян узоқ вақт давомида иссиқликни сақлайди, бу эса таомларни бир текис пиширишга ёрдам беради.

2. Ҳароратни барқарор ушлаб туради – Таомларни паст ҳароратда узоқ вақт пишириш учун идеал, масалан, ош, шўрва ёки қайнатма таомлар учун.

3. Чўян қозон юзлаб йиллар давомида хизмат қилиши мумкин.

4. Табиий ёпишмага қарши хоссаси – Вақт ўтиши билан қозоннинг ички қисмида табиий ёғли қатлам ҳосил бўлади, бу эса таомларнинг ёнмаслигига ёрдам беради.

5.Таомга махсус мазза беради – Чўян қозонда пишган таомлар ўзгача ва ёқимли мазали бўлади.

 

6. Барча турдаги плиталар ва оловда ишлатилади – Газ плитаси, электр плита, печка ва ҳатто очиқ оловда ҳам ишлатиш мумкин.

 

7. Зарарли моддалар чиқармайди – Синтетик ёпишма қопламали идишларга нисбатан табиий ва хавфсиз ҳисобланади.

Танлов сизга хавола!

Бозорга тушсангиз қозон танлашда янглишиб қолманг!

 

Муаззам опа саҳифасидан…